Tagann nochtadh d'Oifig an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste ina dhá chatagóir leathana agus d'fhéadfadh sé teacht ó réimse foinsí.
- Nochtadh seachtrach i.e. nithe a bhaineann le húsáid mhíchuí cistí poiblí agus/nó acmhainní agus/nó nithe a bhaineann le luach ar airgead i leith eintitis a thagann faoi shainchúram an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste. Féadfaidh nó ní fhéadfaidh nochtadh den sórt sin an sainmhíniú ar nochtadh cosanta faoin Acht um Nochtadh Cosanta (Leasú) 2022 a chomhlíonadh. Tagann na cineálacha nochta sin trínár mbealach tuairiscithe seachtrach (féach thíos).
- Nochtadh inmheánach i.e. ábhair imní faoi éagóir maidir le haon ghné den chaoi a ndéantar gnó na hOifige nó nithe a bhaineann le hiompar pearsanta nó le hiompraíocht phearsanta. Is féidir le nochtadh den sórt sin teacht ó bhaill foirne reatha nó iarbhaill foirne den Oifig nó ó dhaoine eile atá i gcaidreamh obairbhunaithe leis an Oifig, amhail baill foirne gníomhaireachta, conraitheoirí, printísigh, baill de choistí iniúchóireachta agus iarratasóirí poist. Arís, féadfaidh nó ní fhéadfaidh nochtadh den sórt sin an sainmhíniú ar nochtadh cosanta a chomhlíonadh. Tagann nochtadh inmheánach trínár mbealach tuairiscithe inmheánach (féach thíos).
Bealach tuairiscithe seachtrach
Is féidir beartas na hOifige maidir le nochtadh a fhaightear tríd an mbealach tuairiscithe seachtrach a fháil anseo.
Tugtar aird chuí ar gach nochtadh, is cuma cén tslí a ndéantar iad, agus déantar gach iarracht aghaidh a thabhairt go cuí ar na saincheisteanna arna dtarraingt anuas.
Leis an reachtaíocht chun sceithirí a chosaint in Éirinn, tugtar cosaint d'oibrithe (agus do pháirtithe áirithe eile) ar mian leo ábhar imní a chur in iúl faoi éagóir a d'fhéadfadh a bheith déanta san ionad oibre. Leis an Acht um Nochtadh Cosanta (Leasú) 2022, rinneadh athruithe suntasacha, le héifeacht ón 1 Eanáir 2023, ar an gcreat bunaidh atá leagtha amach san Acht um Nochtadh Cosanta 2014.
Faoi Acht 2022, is nochtadh faisnéise é nochtadh cosanta a mbíonn claonadh ann, i gcreideamh réasúnach oibrí, éagóir ábhartha amháin nó níos mó a thaispeáint; tháinig sé ar aird an oibrí i gcomhthéacs a bhain leis an obair; agus nochtar é sa tslí a fhorordaítear san Acht.
Is 'duine forordaithe' é an tArd-Reachtaire Cuntas agus Ciste faoin reachtaíocht um nochtadh cosanta. Ciallaíonn sé sin go bhféadfar nochtadh faoi gach ní a bhaineann le húsáid mhíchuí cistí agus acmhainní poiblí nó nithe a bhaineann le luach ar airgead i leith na n-eintiteas a thagann faoina shainchúram a dhéanamh don Oifig.
Ceanglaítear ar dhaoine forordaithe bealaí tuairiscithe seachtracha neamhspleácha agus uathrialaitheacha, agus nósanna imeachta le haghaidh déileáil le nochtadh cosanta, a bhunú, a chothabháil agus a oibriú. Ní mór dóibh duine nó feidhm ar leith a ainmniú freisin chun an bealach a oibriú.
Conas nochtadh a dhéanamh
Is féidir nochtadh don Oifig a dhéanamh ó bhéal nó i scríbhinn. Eagrófar cruinniú fisiciúil má iarrann an duine tuairiscithe é.
Chun nochtadh a dhéanamh d'Oifig an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste, déan na nithe seo, le do thoil,
- - cuir glao ar: 01 8638679
- - scríobh chuig: Runaí Príobháideach, Oifig an Ard-Reachtaire Cuntas agus Ciste, 3A Sráid an Mhéara Uachtarach, Baile Átha Cliath 1, D01 PF72
- - nó seol ríomhphost chuig: disclosure@audit.gov.ie
Nuair is féidir, ba cheart an fhaisnéis seo a leanas a bheith ar áireamh i nochtadh:
- ainm an duine aonair (nó na ndaoine aonair) a rinne an nochtadh agus na mionsonraí teagmhála
- ainm na heagraíochta/na heagraíochta earnála poiblí a bhí i gceist
- an gaol idir an duine tuairiscithe agus an eagraíocht/na heagraíochtaí a bhí i gceist
- ainm(neacha) an duine/na ndaoine a líomhnaítear a rinne éagóiritheoireacht (e.g., an duine/na daoine lena mbaineann)
- dáta na héagóiritheoireachta líomhnaithe (más eol) nó an dáta a cuireadh tús leis an éagóiritheoireacht líomhnaithe nó gur sainaithníodh í
- cé acu atá nó nach bhfuil an éagóiritheoireacht líomhnaithe fós ar siúl
- an bhfuil an éagóiritheoireacht líomhnaithe nochta cheana féin agus má tá, cé dó a nochtadh í, cathain a nochtadh í, agus cén gníomh a rinneadh
- aisnéis maidir leis an éagóiritheoireacht líomhnaithe (cad atá ag tarlú/cad a tharla agus conas a tharla sé) agus aon fhaisnéis/doiciméid tacaíochta
- aon fhianaise atá le fáil agus a chabhródh leis an Oifig cinneadh measúnachta a dhéanamh
- aon fhaisnéis iomchuí eile.
Seirbhísí Tacaíochta
Soláthraíonn Transparency International (TI) Ireland faisnéis rúnda agus comhairle dlí saor in aisce d'aon duine atá ag smaoineamh ar ábhar imní a thuairisciú nó ar nochtadh cosanta a dhéanamh, trína líne chabhrach ‘labhair suas’ ag 1800 844 866. Tá mionsonraí faoi bhealaí eile inar féidir leat teagmháil a dhéanamh le TI Ireland ar fáil ar a shuíomh Gréasáin ag Transparency.ie.
Bealach tuairiscithe inmheánach
Feidhmíonn Bord Iniúchóireachta na hOifige dearcadh neamhfhulaingthe i leith na héagóra agus na calaoise, lena n-áirítear breabaireacht agus caimiléireacht. Éilíonn sé ar bhaill foirne i gcónaí gníomhú go macánta agus le hionracas, na hacmhainní poiblí a bhfuil siad freagrach astu a chosaint agus amhras calaoise nó éagóir eile a thuairisciú.
Tá an Bord Iniúchóireachta tiomanta do chultúr san ionad oibre a chruthú a thacaíonn le nochtadh a dhéanamh agus a sholáthraíonn cosaint de réir na reachtaíochta um nochtadh cosanta do dhaoine a thuairiscíonn éagóir san ionad oibre.
Tugtar faisnéis mhionsonraithe do 'oibrithe' inár mbeartas ‘Labhair Suas’ anseo maidir le conas 'Labhairt Suas' faoi rún, agus iad ar an eolas go bhfiosrófar a n-imní go críochnúil, go cothrom agus gan díoltas.
Cuimsíonn oibrí gach fostaí reatha, gach iarfhostaí, gach conraitheoir neamhspleách, gach printíseach, gach mac léinn, gach ball foirne gníomhaireachta, gach comhalta den choiste iniúchóireachta agus gach iarratasóir poist.
Cé go spreagaimid tuairisciú inmheánach ar gach éagóir, is féidir tuairiscí ar éagóir a dhéanamh freisin do dhaoine forordaithe seachtracha ábhartha. Mura bhfuil tú cinnte cé hé an duine forordaithe is oiriúnaí, is féidir tuairisc a thabhairt don Choimisinéir um Nochtadh Cosanta (an tOmbudsman).
